Handleiding
In deze handleiding vindt u meer info over
Wat?
De website www.e-wvd.be is de online versie van het Woordenboek van de Vlaamse dialecten (WVD). Het woordenboek werd van 1972 tot 2016 samengesteld aan de Universiteit Gent en bevat meer dan 125.000 dialectwoorden voor bijna 10.000 begrippen uit de dialecten van West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Zeeuws-Vlaanderen en Frans-Vlaanderen. Met ‘Vlaams’ wordt dus niet de dialectvariatie in heel Nederlandstalig België bedoeld; wie belangstelling heeft voor Brabantse en Limburgse dialectwoorden, verwijzen we naar de websites van het Woordenboek van de Brabantse Dialecten (WBD) en het Woordenboek van de Limburgse Dialecten (WLD). Op deze website maakt de redactie van het WVD de database met alle tot nu toe verzamelde en verwerkte woordenboekgegevens doorzoekbaar voor het grote publiek. De website www.e-wvd.be is dus geen alfabetisch woordenboek, maar een database waarin u de verspreiding en de betekenis kunt opzoeken van Vlaamse dialectwoorden.
Woorden in de database
De woorden in de database werden verzameld door de redactie van het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten door opvragingen (mondeling en via vragenlijsten) bij een netwerk van goede dialectsprekers. Bij dat ‘eigen’ taalmateriaal werden dan de resultaten gevoegd van de opvragingen die vroeger door de Zuidnederlandsche Dialectcentrale (ZND, KU Leuven) en de Dialectencommissie in Amsterdam (nu Meertens Instituut) zijn uitgevoerd. Ook gegevens uit de voornaamste bestaande dialectwoordenboeken en tijdschriften werden opgenomen, als ze niet ouder zijn dan 1880. Het WVD documenteert dus de dialectwoordenschat zoals die nog bestond in de eerste helft van de vorige eeuw.
Het kan zijn dat sommige Vlaamse dialectwoorden niettegenstaande alle inspanningen toch ontbreken in de database. Dat heeft verschillende oorzaken:
- Het WVD verzamelt enkel de dialectwoordenschat uit het Nederlandstalige gebied van het historische Graafschap Vlaanderen: Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Frans-Vlaanderen en Zeeuws-Vlaanderen. Dialectwoorden uit Brabant, Antwerpen of Limburg zijn dus niet te vinden in de database. Raadpleeg daarvoor de woordenboeken van de zusterprojecten Woordenboek van de Brabantse Dialecten (WBD) en Woordenboek van de Limburgse Dialecten (WLD).
- Het WVD verzamelde woorden rond bepaalde thema’s (bv. landbouw, lichaam, karakter en gevoelens, eten en drinken, school, sport en spel, planten, dieren, maatschappij). Het ene thema is beter opgevraagd dan het andere.
- Niet alle plaatsen zijn even goed gedocumenteerd. Het WVD vond niet voor alle gemeenten (goede) vrijwilligers die vragenlijsten wilden invullen.
Zoekacties met zoektermen in dialectspelling (bv. stroateluupere) leveren zelden resultaten op. Zie daarvoor spelling.
De database van het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten is dus niet exhaustief. Als een woord niet in de database voorkomt, betekent dat niet noodzakelijk dat het niet bestaat. U vindt het misschien in de regionale en lokale woordenboeken op www.woordenbank.be (ook voor Brabant, Antwerpen en Limburg) of op http://www.meertens.knaw.nl/ewnd/ (voor Nederland).
Hoe zoeken?
De zoekvelden
Zoeken in het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten kan op 2 manieren:
- U kunt dialectwoorden zoeken voor een bepaald begrip. Bijvoorbeeld: u wil weten welke dialectenwoorden er bestaan voor een vlinder. Typ hiervoor ‘vlinder’ in het eerste zoekveld: ‘zoek dialectwoord voor’.
Na uw zoekopdracht, krijgt u een gele knop met 'vlinder' te zien. Klik op die gele knop en bekijk de dialectwoorden voor het begrip 'vlinder'.
Tip: Het zoekveld toont u welke woorden u kunt opzoeken. Begin een woord te typen in het zoekveld. Er verschijnt een suggestielijstje. Zit uw woord niet in de database, dan wordt uw zoekterm rood.
Tip: U kunt ook de jokertekens * (meerdere tekens) of ? (1 teken) gebruiken.
- U kunt de betekenis opzoeken van een bepaald dialectwoord. Bijvoorbeeld: u wil weten wat het dialectwoord merlo betekent. Typ hiervoor ‘merlo’ in het tweede zoekveld: ‘zoek betekenis van’.
Na uw zoekopdracht krijgt u een overzicht van alle mogelijke betekenissen van uw zoekterm. Kies een betekenis door op een gele knop te klikken en bekijk de definitie en de verspreiding van uw dialectwoord.
Tip: lees spelling om dit zoekveld beter te gebruiken.
Tip: U kunt ook de jokertekens * (meerdere tekens) of ? (1 teken) gebruiken.
Verfijnen
De database zoekt standaard naar uw exacte zoekterm. Bijvoorbeeld: sla voor zoekterm 'sla'. U kunt de zoekfunctie ook preciezer of breder instellen.
Exact zoeken: Deze knop staat standaard aangevinkt. Op die manier zoekt de database enkel woorden die exact overeenkomen met uw zoekterm. Bijvoorbeeld: vlinder voor zoekterm ‘vlinder’.
Ongeveer zoeken (klinkt als): Als u deze knop aanvinkt, zoekt de database alle woorden die ongeveer overeenkomen met uw zoekterm, ook als die een paar letters afwijken. Bijvoorbeeld: boter voor zoekterm ‘beuter’. Die optie is vooral handig bij de tweede zoekfunctie (zoek de betekenis van) als u het dialectwoord niet exact kent of als u twijfelt over de spelling.
U kunt uw zoekactie verfijnen met de filters ‘plaats’ en ‘thema’. U bent niet verplicht deze opties te gebruiken.
filter op plaats: U kunt uw zoekactie verfijnen door gegevens te zoeken uit een bepaalde plaats (gehucht, deelgemeente, gemeente of provincie). Typ uw plaatsnaam en selecteer een plaats uit het keuzemenu. U kunt ook meerdere plaatsen toevoegen.
filter op thema: U kunt uw zoekactie verfijnen door gegevens te zoeken binnen een bepaald thema. Kies één of meerdere thema’s uit de keuzelijst.
Spelling
De dialectwoorden in het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten zijn vernederlandst. Dat wil zeggen dat de dialectuitspraak niet wordt weergegeven in de spelling. De woorden worden daarentegen gespeld volgens de Nederlandse spellingsregels.
Bijvoorbeeld:
stroateluupere is vernederlandst als strateloper
skoaverdienn is vernederlandst als schaverdijnen
sjchuufelette is vernederlandst als schuifelet
Tsiepmoäl is vernederlandst als tjiepmuil
Als u een dialectwoord typt in een zoekveld, probeer dan altijd de vernederlandste vorm in te geven. Bij twijfel over de spelling kan het soms helpen om het vakje ‘ongeveer zoeken’ aan te vinken.
Bladeren
Weinig inspiratie om te zoeken? Dan kunt u ook gewoon bladeren in het woordenboek. Kies een thema en bekijk welke begrippen er in de database opgenomen zijn. Alle begrippen verschijnen alfabetisch (bovenaan en onderaan ziet u het aantal resultaten). Kies een begrip door op een gele knop te klikken en bekijk de dialectwoorden ervoor. Keer terug naar het overzicht door te klikken op de gele knop ‘terug naar keuzelijst’.
Zoekresultaten
De zoekresultaten of woordenboekartikelen zijn opgebouwd uit:
- Betekenis: de titel van het woordenboekartikel, d.i. het Nederlandse woord voor (of korte omschrijving van) het behandelde begrip;
- Definitie: de definitie van het begrip. Aan de begripsomschrijving wordt soms lexicografisch of redactioneel commentaar toegevoegd.
- Bronnenlijst: verwijzingen naar vragenlijsten, vraagnummers en naar andere bronnen.
- Toon alle dialectwoorden op kaart: een digitale kaart wordt getoond met de verspreiding van alle dialectwoorden voor het begrip;
- Dialectwoord: alle dialectwoorden voor het begrip, in vernederlandste vorm (zie spelling);
- Variant: eventuele uitspraakvarianten voor het dialectwoord;
- Opgetekend in: alle plaatsen waar het WVD (of andere bronnen) het dialectwoord heeft (hebben) opgetekend (klik op ‘meer’ om de volledige lijst te zien). Dat betekent niet dat het woord ook niet elders kan voorkomen (zie woorden in de database);
- Toon op kaart: een digitale kaart met de verspreiding van dat specifieke dialectwoord wordt getoond;
- Info uit woordenboek (iconen onderaan): de ingescande pagina’s (boekicoon) met eventueel de afbeelding (afbeeldingsicoon) en taalkaart (plaatsicoon) uit de gepubliceerde aflevering van het WVD.
naar boven